Du lịch Quảng Binh ghé đến Bàu Tró – một hồ nước ngọt chỉ cách biển Nhật Lệ đẹp nổi tiếng hơn 100m – là một vùng di tích nổi tiếng với những di chỉ khảo cổ học của người Việt cổ. Theo truyền thuyết, thời Trịnh Nguyễn phân tranh làm dòng sông Gianh bị chia cắt thành hai bên. Những người lưu dân miền Nam thường nhìn về phía bên kia bờ bắc nhớ về quê hương mình. Nước mắt của họ chảy thành sông và từ sông chảy ra biển gọi là biển Nhật Lệ.
Xem thêm:
- Những điểm đến tâm linh nhân dịp đầu Xuân năm mới ở Quảng Bình
- Độc đáo cung đường bích họa ở Quảng Bình
- Đi Quảng Bình mà không ăn những món ăn siêu ngon này sẽ tiếc cả đời
BÀU TRÓ – NƠI SINH SỐNG CỦA NGƯỜI VIỆT CỔ
Từ Hà Nội vượt hơn 500km đường Quốc lộ 1A du khách sẽ đặt chân đến thị xã Đồng Hới (Quảng Bình). Thị xã nhỏ nằm bên bờ Nhật Lệ một màu nước xanh trong. Nhưng không mấy ai biết rằng Đồng Hới có một hồ nước ngọt nằm ngay cạnh biển Nhật Lệ, chỉ cách có hơn 100 mét, đó là hồ Bàu Tró.
Không hiểu hồ Bàu Tró được hình thành như thế nào và từ bao giờ, Bàu Tró sâu, rộng bao nhiêu và đáy hồ ở đâu? Chỉ nghe truyền thuyết dân gian kể lại rằng Bàu Tró rất sâu, sâu không có đáy. Người ta đã thử bằng cách chèo thuyền ra giữa hồ, buộc đá vào dây thả xuống hồ để đo chiều sâu, thế nhưng thả hoài dây cũng chẳng chùn. Đến khi hết dây này, nối thêm dây khác cũng không thấy đá chạm đáy, nên đến bây giờ vẫn chưa rõ chiều sâu hồ Bàu Tró là bao nhiêu.
Lại có chuyện kể rằng: ở vùng vực Tróoc (Kẻ Bàng) có một trận lũ rất lớn cuốn trôi nhiều nhà cửa, cây cối theo dòng nước. Một thời gian không lâu sau lũ, người ta thấy xuất hiện những trái bưởi to ở hai bên bờ Bàu Tró – một loại bưởi được trồng ở vực Tróoc nên đã ngờ rằng hồ Bàu Tró có đáy ngầm, thông lên tận vùng hang động mạn Tây Bắc.
Đứng trên đồi cát thuộc phường Hải Thành nhìn xuống, thấy biển và hồ Bàu Tró chỉ cách nhau vài gang tay. Những ngày biển nổi sóng lớn cứ tưởng như biển sẽ hòa nhập vào với hồ. Lạ nhất là dù chỉ cách nhau có gang tấc như vậy nhưng nước hồ Bàu Tró lại ngọt như là nước suối trên rừng. Người dân thị xã Đồng Hới trước đây thường ra hồ lấy nước về giặt quần áo cho trắng.
Nước hồ thấm ra từ cát nên rất trong mát và sạch. Đây là nguồn nước ngọt duy nhất cung cấp nước sinh hoạt cho cư dân thị xã vốn bị nhiễm mặn từ bao đời nay.Tục truyền rằng Bàu Tró là dấu chân để lại của một người khổng lồ khi đi qua vùng đất này. Bởi vào mùa hè, khi mực nước trong hồ cạn xuống thì trông hồ giống như một dấu bàn chân trái khổng lồ. Bao quanh hồ là những dải rừng phi lao xanh ngắt trên một vùng cát trắng. Vài năm gần có rất nhiều đàn chim bay về cư trú trong rừng phi lao.
Trước đây, thời Pháp thuộc người ta đã đặt một nhà máy bơm dẫn nước từ Bàu Tró về thị xã, đẩy nước lên tháp cao ở Đồng Phú. Từ tháp đó, nước tỏa đi các nơi, về các công sở, dinh thự, đồn bốt của Pháp hoặc vào trường học, bệnh viện, các xí nghiệp của người Pháp quản lý. Nay, cảnh quan xung quanh hồ Bàu Tró khá u tịch và lãng mạn. Bao bọc xung quanh hồ là những đồi cát vàng, đồi cát trắng. Trên đó, rừng phi lao bạt ngàn xanh um dày đặc, tạo vành đai ngăn gió và sóng biển, ngăn cả những trận bão cát xâm thực Bàu Tró và những khu cư dân dọc bãi biển Nhật Lệ. Quanh năm, đứng trong gió và sóng biển, rừng phi lao mảnh mai, mềm mại như bay như liệng, như vờn như múa, ngọn phi lao quyện vào gió, gió quyện vào phi lao tạo nên âm thanh vi vu, rào rạt, véo von.
Đến thăm Hồ Bàu Tró, thật không có gì thú bằng mắc võng dưới rừng cây nằm nghe tiếng sóng biển rì rào lẫn trong tiếng chim ríu ran đưa ta vào giấc ngủ êm đềm.
Bàu Tró không chỉ nổi tiếng với cảnh quan thiên nhiên mà còn được nhắc đến với vai trò là khu vực di tích lịch sử văn hóa.
Vào năm 1923, hai người Pháp là Max và Depiruy đã phát hiện ra di chỉ khảo cổ học tại Bàu Tró. Cuối mùa hè năm đó, nhà địa chất kiêm khảo cổ học Etinen Patte đã tổ chức khai quật và công bố những hiện vật của thời tiền sử đồ đá mới. Những hiện vật này gồm nhiều rìu đá, mảnh tước, hai hòn ghè bằng thạch anh, bàn nghiền hạt mảnh gốm vỡ… Mùa xuân năm 1980, trường đại học tổng hợp Huế tổ chức khai quật lại di chỉ Bàu Tró ở khoảng cách cách mép nước hồ lúc đó 40 mét, cao hơn mặt nước 2,3 mét, cách hố khai quật của Patte hơn 100m về phía tây. Hiện vật thu được gồm có nhiều rìu, bôn đá, bàn mài, chày nghiền, mũi nhọn, và vô số các mảnh gốm vỡ của các loại nồi, niêu, bình, vò… Và từ đó các nhà khảo cổ học đã lấy tên của di chỉ này để đặt cho nền văn hóa hậu kỳ đá mới phân bố ở vùng ven biển Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên là văn hóa Bàu Tró.
Ngày nay, Bàu Tró đang đặt vấn đề bảo vệ nghiêm ngặt vì nơi đây không những là một di chỉ khảo cổ, một thắng cảnh nổi tiếng mà còn là nguồn nước sinh kế cho người dân trong vùng. Bàu Tró là niềm tự hào, là tài sản vô giá của quê hương Quảng Bình.
