Độc đáo vườn quốc gia Pù Mát

Những nét đặc trưng độc đáo

VQG Phù Mát là khu rừng tự nhiên đặc trưng cho hệ sinh thái rừng mang tính nguyên sinh thuộc rừng ẩm nhiệt đới vùng Bắc Trường Sơn Việt Nam. Với giới khoa học, nơi đây không còn gì xa lạ bởi tính đa dạng sinh học và là nơi đầu tiên trên thế giới phát hiện ra loài thú quý hiếm: Sao la. Pù Mát có 2.494 loài thực vật, 132 loài thú, 361 loài chim, 53 loài bò sát, 33 loài lưỡng cư, 83 loài cá, 39 loài dơi, và 1.080 loài côn trùng. Trong đó có nhiều loài động, thực vật quý hiếm đang bị đe dọa bao gồm 69 loài thực vật và 70 loài động vật được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam và Sách Đỏ thế giới.

Một số loài quý hiếm điển hình như Sao La (Pseudoryx nghetinhensis), mang lớn (Muntiacus vuquangensis), Hổ (Panthera tigris), Voi (Elephas maximus), Bò tót (Bos gaurus)…

VQG Phù Mát có vai trò quan trọng trong việc tăng cường chức năng phòng hộ đầu nguồn cho hệ thống sông Cả, phục vụ trực tiếp cho sản xuất và đời sống của cộng đồng dân cư trong toàn khu vực. Ngoài ra VQG Phù Mát còn góp phần phát triển du lịch sinh thái, nâng cao nhận thức về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, thu hút các nguồn tài trợ quốc tế phục vụ cho mục đích bảo tồn thiên nhiên và phát triển sinh kế; là mắt xích quan trọng trong việc quảng bá và tiêu thụ sản phẩm làng nghề của cộng đồng dân cư vùng đệm…

Món quà vô giá của thiên nhiên

Theo tiếng Thái, Pù có nghĩa là đỉnh núi, Pù Mát là đỉnh núi cao nhất trong khu vực (1.841m) và được đặt tên cho VQG. Pù Mát đẹp ở cái hùng vĩ của rừng xanh, ở vẻ nguyên sinh không chút đụng chạm của bàn tay con người. Đến với Pù Mát du khách sẽ được chiêm ngưỡng nét hoang sơ của rừng nguyên sinh với tính da dạng sinh học cao bậc nhất Việt Nam, làm quen, tiếp xúc với những đồng bào dân tộc thiểu số có những nét văn hóa độc đáo.

Trải rộng trên 3 huyện Tương Dương, Con Cuông và Anh Sơn, Pù Mát chính là nơi ở của người Thái – dân tộc đã sống lâu đời nơi đây. Nét hoang sơ hùng vĩ của núi rừng Pù Mát được pha lẫn với nét văn hoá độc đáo, tinh tế của người Thái. Họ sinh sống ở hầu hết các thôn bản, trong các nhà sàn bằng gỗ với nghề trồng lúa nước. Ở những vùng đồi, họ tham gia trồng cây hoặc đốt nương làm rẫy, trồng màu hoặc các loại cây lương thực khác; chăn nuôi gia súc gia cầm; làm các sản phẩm mây tre đan và dệt vải truyền thống.

Vải thổ cẩm của người Thái nổi tiếng về tính độc đáo, màu sắc sặc sỡ và bền đẹp. Giữ truyền thống lâu đời, người Thái sinh sống tập trung theo dòng họ, mỗi cộng đồng dân cư có tín ngưỡng và tập tục riêng, có những lễ hội gắn liền với các mùa bội thu và sản xuất nông nghiệp. Nhảy sạp, uống rượu cần là đặc trưng không thể trộn lẫn trong sinh hoạt thường ngày của người Thái.

Chiếm số ít là dân tộc Kinh (chủ yếu sống ở thị trấn Con Cuông) và dân tộc Đan Lai. Người Đan Lai sống tập trung tại 3 bản: Cò Phạt, Bản Cồn và Bản Búng thuộc xã Môn Sơn nằm ở phía Đông Nam của Vườn quốc gia Pù Mát, họ sống và canh tác ở những nơi đất dốc, sinh sống nhờ săn bắn, hái lượm, trồng trọt.

Đến Pù Mát du khách sẽ được chiêm ngưỡng khu rừng săng lẻ thuần loài cách khu hành chính của vườn khoảng 40km, rộng khoảng 100ha. Đây là khu rừng cổ thụ, cao khoảng 50m và toả bóng mát quanh năm, thuộc xã Tam Đình, huyện Tương Dương. Thiên nhiên ở đây thật kỳ diệu với những tán lá xanh còn đọng những giọt sương vào mỗi buổi sáng, tiếng chim hót chuyền cành khi bình minh lên.

Ngoài ra du khách có thể hoà mình vào thiên nhiên dịu mát của thác Khe Kèm (hay còn gọi là thác Kèm) trong cái nắng nóng oi bức đặc trưng của miền Trung. Cách thị trấn Con Cuông khoảng 20 km về phía Nam, thác Kèm hùng vỹ ở độ cao 150m. Rất nhiều nhà khoa học khi nghiên cứu tại đây đã khẳng định thác Kèm là thác nước gần như nguyên sinh nhất ở Việt Nam. Con đường vào thác quanh co, uốn lượn và gập ghềnh. Người Thái gọi thác Kèm là Bổ Bố, có nghĩa là dải lụa trắng. Từ chân thác nhìn lên, bạn sẽ có cảm giác dòng suối tuôn chảy bất tận trong những dải bọt trắng xoá, chẳng khác một dải lụa trắng buông dài bất tận. Hoà trong màu trắng kỳ ảo đó là dòng suối trong vắt, mát rượi cùng tiếng ca của  muôn loài chim.

Trên đường vào thác Kèm, ấn tượng đọng lại trong du khách về vẻ đẹp của Pù Mát là tiếng nước chảy ở đập Phà Lài (hoa của trời), ở màu đỏ như phượng vĩ trên những tán cây hai bờ sông Giăng (cách khu hành chính của vườn quốc gia khoảng 20km).

Một điều kỳ lạ gần như hiếm có ở Pù Mát là trên những chiếc thuyền nhỏ rẽ sóng trên sông Giăng, du khách như được trở về với thiên nhiên đích thực, nơi con người chỉ là một phần nhỏ bé của thiên nhiên. Hai bên bờ cây cối rậm rạp, đậm vẻ hoang sơ với điểm nhấn là dãy núi đá vôi hùng vĩ, điểm xuyết những màu sắc sặc sỡ của các loài Phong lan và làn nước trong xanh dịu mát. Nếu du khách mang theo một vài loại quả, hẳn sẽ được gặp được con cháu lão Tôn không chút sợ sệt ra “nhận quà”. Chúng sẽ đu mình trên những cành cây làm nên cảnh tượng như Hoa quả sơn.