Xem thêm:
Theo những tài liệu cũ, Lầu Ông Hoàng xưa kia nằm trên một trong 5 ngọn đồi đẹp ở phường Phú Hài, Phan Thiết. Đây vốn là một biệt thự do Ferdinand d’Orléans, Công tước De Montpensier, cháu nội vua Louis-Philippe I của Pháp bỏ ra số tiền 82.000 đồng bạc Đông Dương để xây, nhưng đến nay đã bị phá hủy và chỉ còn lại tàn tích. Địa danh này cũng được gắn liền với thi sĩ Hàn Mặc Tử trong giai đoạn ông đến Phan Thiết.
Lầu Ông Hoàng – một địa danh lịch sử đã đi vào thơ nhạc, và cũng là một địa điểm du lịch của tỉnh Bình Thuận. Nằm trên một trong 5 ngọn đồi đẹp nhất ở Bà Nài thuộc phường Phú Hài, thành phố biển Phan Thiết, địa danh Lầu Ông Hoàng bao gồm một quần thể đồi núi, sông biển, chùa tháp tạo thành khu danh lam thắng cảnh nổi bật với ngọn núi Cố cao cao và 4 ngọn đồi nhấp nhô sát dải bờ biển.
Hôm chúng tôi đến vào giữa trưa, nhưng bầu trời êm dịu, nắng vàng trải nhẹ và gió từ biển thổi vào mát rượi. Quần thể Lầu Ông Hoàng tính từ cổng bán vé vào phải đi lên một ngọn đồi dốc thoai thoải, được tôn tạo lại thành cảnh trí như công viên với nhiều băng đá cho du khách nghỉ chân, cùng thảm cỏ có ghi tên Po Sah Inư sơn màu trắng nổi bật trên nền cỏ xanh. Phía trước chúng tôi là tháp Po Sah Inư hay còn gọi là tháp Chăm Phố Hài, hoặc tháp A, đây là ngôi tháp được người Chăm xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ thứ VIII, đầu thế kỷ thứ IX để thờ thần Shiva, một trong những vị thần Ấn Độ giáo được sùng bái và tôn kính. Tiếp tục rẽ trái khoảng chừng vài chục mét là cụm tháp với ngôi tháp nhỏ phía trước và tháp lớn kề bên, tháp B, tháp C, là nơi thờ công chúa Poshainư, con vua Para Chanh là người có tài đức được nhân dân yêu mến và tôn kính. Ngoài ra còn thờ thêm thần Lửa và bò thần Nadin. Những ngôi tháp đã nhuốm màu rêu phong từng là biểu tượng của thời kỳ cực thịnh của vương quốc Chăm, nay đen sạm cùng với thời gian và sự hủy diệt, những nơi còn dấu vết mới và có cả dấu vết xi-măng là những chỗ vừa được trùng tu tôn tạo, cố giữ dáng hình một thời đã xa thật xa… mơ hồ trong nắng, gió, những chiếc loa được giấu kín khéo léo dọc đường đi phát những bản nhạc Chăm buồn và nao nao cảm giác khó tả. Hiện tháp Po Sah Inư đã được công nhận là di tích cấp quốc gia. Tại đây chúng tôi có dịp hàn huyên cùng với ông già người Chăm lo việc nhang khói ở tháp, cùng với cô gái Chăm làm công tác thuyết minh, biết thêm nhiều điều thú vị ở Lầu Ông Hoàng, khi chúng tôi chia tay để tiếp tục cuộc hành trình đến với khu đất xưa là Lầu Ông Hoàng, cách đó chừng trăm mét, giữa những lau lách, cây cỏ hoang vu, cám cảnh cùng với câu thơ của Hàn Mặc Tử: “Mà tang thương còn lại mảnh sao rơi!” (Phan Thiết! Phan Thiết). Nhiều người cho rằng đây là bài thơ phóng bút của Hàn ghi trên một bia đá ở Lầu Ông Hoàng, nhưng thực tế không phải vậy vì giai đoạn từ 1934 đến 1935, Hàn có đến Lầu Ông Hoàng nhưng không đề thơ, và tháng 8 năm 1945, Lầu Ông Hoàng đã bị dân quân du kích Phú Hài đánh sập thực hiện lệnh tiêu thổ kháng chiến. Nơi đây chỉ còn trơ lại nền gạch hoang tàn, sau đó quân đội Pháp cho xây mấy dãy ngầm lô cốt và một lô cốt hình hộp vuông, vươn lên đồi cao với nhiều lỗ châu mai, còn tồn tại đến ngày nay, thoạt mới trông giống như “cái lò” sấy thuốc lá ở khu vực miền Đông Nam bộ, nhất là ở Tây Ninh. Không phải là “lầu” hay “nhà” như nhiều người lầm tưởng… Lầu Ông Hoàng chỉ còn trong những ca từ và sự nuối tiếc của những người đương thời hoài niệm trước những vật đổi sao dời của cuộc sống.
Đứng trên đồi cao, nghe gió biển lồng lộng thổi, thành phố Phan Thiết dưới kia, nhà cửa chen chúc nhỏ xíu như khi ngồi trên máy bay nhìn xuống, đâu đây như nghe giọng ngâm thơ Hàn: “Ai mua trăng tôi bán trăng cho/ Chẳng bán tình duyên ước hẹn hò…”. Nhìn các em học sinh và những du khách, hí húi ghi chép những chi tiết thú vị do cô gái thuyết minh người Chăm kể, lòng bỗng tràn đầy niềm xúc cảm về một nơi chốn xưa, nơi chốn Hàn đã thú nhận: “Mi là nơi ta sầu muộn ngất ngư”, đã đi vào cuộc tình đẹp và thơ ca của ông…
